Trên cầu Phật đạo
Dưới hoá độ chúng sanh.
Lời dạy trên có thể khi mới bước chân vào chùa, được bổn sư thế phát và dạy dỗ chắc hẳn ai cũng được nghe qua, và ai cũng có thể nhớ và đọc được một cách dễ dàng vì đơn giản nó chỉ là một kệ gồm có 2 câu và 9 chữ.
Để nhớ và đọc được thì một đứa bé vừa biết chữ cũng có thể đọc được. Nhưng để mà suy ngẫm và thực hành là cả một quá trình. Đây được xem như là một lý tưởng cao cả và là mục đích chính của người xuất gia nói riêng và hàng đệ tử quy y theo học Phật nói chung. Đức Phật dạy: “Ta là Phật đã thành, các con là Phật sẽ thành”. Điều này đã khẳng định nói lên tinh thần bình đẳng và vô ngã trong nhà Phật. Vậy tại sao Đức Phật lại nói như vậy? Phật ở đây chúng ta có thể hiểu đơn giản nghĩa “tự tánh”, tức là cái tánh giác ngộ, thấy biết rõ tất cả các pháp của chúng ta.

Đạo Phật không nói những điều gì huyền bí, mà đạo Phật đều là những chân lý hiện hữu có sẵn và những điều này chỉ là được Đức Phật nhìn thấy một cách rõ ràng bằng cái “tự tánh” – thấy biết rõ ràng của mình mà nói ra. Trên mặt thực tế, nếu chúng ta là những người học và thực hành theo lời dạy của ngài thì ai cũng có thể chứng nghiệm được. Ai chưa thấy cái gì là sự thật, chưa tin điều gì là sự thật, hãy quan sát và thực nghiệm chúng trong chính tự thân của mình thì sẽ thấy ra sự thật, Đức Phật đã dạy:
“Nói biết như thật và thấy như thật không có nghĩa là biết thấy bằng tri thức những sự kiện hoặc chân lý nằm ngoài giới hạn kinh nghiệm của ta, mà chính là biết thấy những cơ sự hiển nhiên diễn ra trong chính ta”
Vậy “tự tánh” chúng ta ai cũng có nhưng chúng ta không biết cách nào để tìm nó, thậm chí có đôi lúc lại quên đi.
Kinh Thừa Tự Pháp, thuộc Kinh Trung Bộ, tập 1, đức Phật dạy các Tỷ kheo rằng:
“Này các Tỷ-kheo, hãy là người thừa tự Pháp của Ta, đừng là những người thừa tự tài vật. Ta có lòng thương tưởng các Ngươi và Ta nghĩ: Làm sao những đệ tử của Ta là những người thừa tự Pháp của Ta, không phải là những người thừa tự tài vật?. Và này các Tỷ-kheo, nếu các Ngươi là những người thừa tự tài vật của Ta, không phải là những người thừa tự Pháp, thì không những các Ngươi trở thành những người mà người ta nói: Cả thầy và trò đều là những người thừa tự tài vật, không phải là những người thừa tự Pháp, mà cả Ta cũng trở thành người mà người ta nói: Cả thầy và trò đều là những người thừa tự tài vật, không phải là những người thừa tự Pháp.”
Ngài Xá lợi Phất giải thích Khổ đế trong giáo lý Tứ đế bao gồm 8 loại khổ, ngoài 5 loại khổ đầu là sanh, lão, bệnh, tử, và ngũ ấm xí thạnh khổ là 5 loại khổ tự nhiên của con người, bất cứ ai cũng có, ngay cả người đã chứng đắc thánh quả. Cầu bất đắc khổ, oán tắng hội khổ và ái biệt ly khổ là những nỗi khổ thuộc về tâm lý. Nguồn gốc của 3 loại khổ đau này là do vô minh, vì vô minh cho nên con người không biết lại mong cầu những gì vượt ngoài tầm tay. Vì vô minh mà con người không chấp nhận những gì mà con người đang có, vì vô minh mà con người không hài lòng những gì mà nó không còn đủ yếu tố để tồn tại. Cái gì do vô minh tạo thành, cái ấy là nguyên nhân của khổ, muốn diệt trừ cái khổ ấy, phải từ diệt trừ vô minh, có nghĩa là lấy trí tuệ để diệt trừ vô minh, đây là nguyên tắc cơ bản trong đạo Phật.
Ngày nay, chúng ta đang được sống trong một xã hội phát triển mạnh mẽ về công nghệ và khoa học. Vật chất, tất cả mọi thứ ngày một hiện đại; nếu chúng ta biết kiểm soát và chắc lọc thì vô cùng hữu ích, ngược lại lấy đó để để phục vụ cái tâm dục vọng, thoã mãn của chúng ta và cũng chính điều này khiến ta đau khổ, làm cho tự tánh ta bị lu mờ, tâm hồn giác ngộ của ta không được tưới tấm. Chúng ta cứ đắm chìm mãi trong suối nguồn dục vọng mà không chịu tắm mình vào suối nguồn an lạc giải thoát.
Người đệ tử Phật chúng ta nên làm tốt nhiệm vụ của chính mình, đó là tình thần giải thoát. Chúng ta đệ tử của Như Lai thì chúng ta nên kế thừa sự nghiệp vĩ đại của Ngài là hoằng truyền chánh pháp, không nên là người kế thừa tài vật, là những gì thuộc vật chất của thế gian. Nếu chúng ta không làm như vậy mà làm ngược lại thì đó là nhân tố làm cho giáo pháp của đức Phật càng ngày càng xa rời thế gian.
Thấy tánh là thấy Phật, thấy Phật đản sanh trong lòng mình!. Quay về với tự tánh sẽ khiến cho ta an lạc cả về thân và tâm. Vậy cho nên mỗi người con Phật, hàng xuất gia nói riêng và hàng tại gia nói chung đều hãy nên “quay về với tự tánh”.
Phật Học Trí Diệu, ngày 29/06/2023, Phật lịch 2567. Mùa an cư đầu tiên tại Trường TCPH Khánh Hoà.
Hiền Tuệ