Phát khởi và nuôi dưỡng tâm Bồ đề

Tác giả: Hiền Lai

Tâm Bồ đề là gì? Đó là chí nguyện của một chúng sanh khi thấy mình đang sống trong cảnh tối tăm của sự đọa đày khổ nhục, mong tìm một con đường sáng để giải thoát bản thân khỏi những hệ lụy của vọng tưởng khổ đau.

Bồ đề tâm là mấu chốt của sự tu tập; là điểm khởi hành và cũng là đích đến. Người Phật tử, phát Bồ đề tâm không những là bước đầu mà còn là cứu cánh. Cho nên, sau khi phát tâm Bồ đề cần nuôi dưỡng, giữ gìn Bồ đề tâm.

Hạt giống Bồ đề tâm không được gieo vào một cánh đồng trừu tượng nào xa xôi, cũng không chỉ đợi được gieo vào một vùng đất hứa thần thoại nào khác, mà nó được gieo xuống ngay trên sa mạc sanh tử này, khô cằn với những đau khổ triền miên của chúng sanh. Rồi hạt giống ấy cần phải được tưới bằng nước ngọt của từ bi để lớn mạnh, để đến thời trổ hoa giác ngộ.

Tâm Bồ Đề lấy từ bi và trí huệ làm căn bản. Trí huệ và từ bi phát xuất từ công năng tu tập qua pháp học, pháp hành trong đạo Phật, để tự độ thoát mình và độ chúng sanh.

Tâm Bồ Đề bao gồm ý nghĩa của ba tâm: Trực tâm, thâm tâm và đại bi tâm. Người phát tâm Bồ đề phải tu tập để có đủ ba tâm này.

– Trực tâm: Có thể hiểu Trực tâm theo ba chiều hướng.

+ Chiều hướng thứ nhất, Trực tâm là tâm chân thật, ngay thẳng, luôn nỗ lực tinh tấn đoạn diệt các điều ác và thường làm các việc lành.

+ Chiều hướng thứ hai, Trực tâm là tâm chánh trực, thành thật với chính bản thân mình và thành thật không dối trá lường gạt đối với những người xung quanh.

+ Chiếu hướng thứ ba là trên bước đường tu tập, hành giả cần nên xử dụng những phương pháp, kỹ thuật nhằm hướng thẳng vào trọng điểm là Tánh giác.

– Thâm tâm: Trên con đường tu tập hàng ngày, với tâm chân thật, hành giả quán chiếu sâu sắc về hiện tượng thế gian, tuệ tri về tự tánh chân thật của con người và vũ trụ. Nhận ra các pháp hữu vi đều vô thường, xung đột, biến dịch, vô ngã, trống không… qua lý Duyên khởi, pháp Duyên sanh. Hiểu rõ bốn chân lý Khổ, Tập, Diệt, Đạo, tin thuyết luân hồi sanh tử và quy luật nhân quả v.v… Đó là những chủ đề giáo lý quan trọng mà Đức Phật đã giảng dạy còn ghi lại trong Tam tạng kinh điển. Từ những hiểu biết thâm sâu đó, tâm hành giả chuyển đổi nhận thức không còn muốn làm việc ác mà thường thích làm việc lành. Tâm này gọi là Thâm tâm, là tâm đã và đang tu tập sâu sắc, nắm vững pháp học và pháp hành, tạm có một số tư lương để có thể áp dụng giúp mọi người bớt khổ.

Đại bi tâm: Con người sanh ra đời đã có sẵn chủng tử đức hạnh, trí huệ của Như Lai. Bản nguyện của Như Lai là làm sao cứu tất cả chúng sanh thoát khỏi biển khổ luân hồi. Lòng từ bi của Ngài vô tận vô biên không ngằn mé. Con người cũng thế, nhưng vì vô minh che mờ chân tánh, nên đã huân tập tham, sân, si, mạn, nghi, tà kiến… ngày này qua tháng nọ, gọi chung là lậu hoặc hay tập khí. Những thứ ô nhiễm này không chỉ tạo nhiều khổ đau cho con người trong đời sống hiện tại mà còn kéo mãi trong nhiều kiếp ở vị lai. Nay học Phật, hiểu rõ nguyên nhân tại sao tất cả chúng sanh ở thế gian này trong đó có cả bản thân mình. Ít nhiều, ai ai cũng khổ. Là người tỉnh ngộ có tu tập, khi thấy chúng sanh đau khổ, tự nhiên phát khởi lòng thương tìm cách cứu giúp.

Như vậy, phát Boof đề tâm hiểu đơn giản là lập chí nguyện mong cầu tuệ giác Vô Thượng Bồ Đề. Tiếp theo là tu tập quán chiếu phát hiện bản thể của tuệ giác ấy là Chân Như.

Vì thế, ngài Thật Hiền đã dạy rằng:

“Việc khẩn thiết đầu tiên là phải lập nguyện. Nguyện đã thành lập rồi thì mới có thể độ nổi chúng sanh. Tâm có phát thì Phật đạo mới có thể thành tựu. Nếu không phát tâm rộng lớn, không lập nguyện kiên cố, thì việc tu hành dù cố gắng nỗ lực bao nhiêu cũng hoài công.”

Tâm con người vốn vô thường, rất dễ bị trồi sụt lên xuống. Kiếp này tu hành tốt, nhưng ai dám bảo đảm kiếp sau chúng ta vẫn giữ vững quyết tâm đeo đuổi theo con đường ngược chiều với thế gian? Trong kinh Hoa Nghiêm: “Nếu quên mất tâm Bồ đề mà tu hành các thiện pháp, đó là nghiệp ma”. Ý nói người tu dù dụng công khổ nhọc mà quên mục tiêu cầu thành Phật để lợi mình, lợi chúng sanh thì tất cả những hạnh lành huân tập được, chỉ mang lại kết quả hưởng phước làm người hay sanh lên cõi trời. Nhưng chung cuộc vẫn bị chìm đắm trong đường sanh tử. Tu hành như vậy vô hình chung tạo nghiệp ma, vì tiếp tục gánh chịu vô lượng khổ đau. Cho nên vấn đề Phát Tâm Bồ Đề là điều cốt yếu của người tu giác ngộ giải thoát. Khi đã phát tâm rồi, thì phải nỗ lực chuyên cần gieo trồng hạt giống công đức hầu trưởng dưỡng tâm Bồ Đề liên tục cho đến khi nào trọn thành Phật Đạo mới không uổng phí chí nguyện ban đầu.

Phật học Trí Diệu, HVPGVN – HCM, ngày 24/10/2022, Phật lịch 2566.
Hiền Lai

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *